Arbeidstakarar blir utsette for seksuell trakassering av rusa kollegaer – stor variasjon i utbreiing i ulike bransjar i Noreg
Forskningsfunn
|Publisert
150 000 arbeidstakarar seier at dei har vorte utsette for seksuell trakassering av rusa arbeidskollegaer det siste året. Tilsette i politiet og forsvaret er særleg utsett. Det viser ein studie frå Folkehelseinstituttet.
Av 11 000 norske arbeidstakarar som vart spurde om dei hadde opplevd seksuell trakassering frå rusa arbeidskollegaer det siste året, svarte 6 prosent ja. Det svarer til rundt 150 000 arbeidstakarar. Andelen varierte frå 4 til 13 prosent i ulike bransjar (sjå Figur 1).
– Forsvar/politi/jus/vakt og turisme/hotell var bransjane som hadde høgast andel alkoholrelatert seksuell trakassering. I desse bransjane låg andelen på rundt 13 prosent, fortel Ingeborg Lund, seniorforskar ved Folkehelseinstituttet.
– Organisasjonsklima blir i aukande grad sett på som ein bidragsytar til seksuell trakassering på arbeidsplassen. Kunnskap om bransjeforskjellar kan derfor vere nyttig når ein skal velje tiltak for å førebyggje trakassering, seier Lund.
Forhold som aukar risikoen for seksuell trakassering
Tidlegare studiar om seksuell trakassering i arbeidslivet har gjerne undersøkt førekomst i spesifikke bransjar. Til dømes helsevesenet, skogbruk, vitskaplege arbeidsplassar som universitet/høgskular eller mediebransjen. Denne studien er den første som undersøkjer førekomsten av alkoholrelatert seksuell trakassering i ei rekkje ulike bransjar. Det er også den første studien som skil mellom forhold i arbeidslivet som aukar risikoen for seksuell trakassering på individ- og bransjenivå.
Risikoen for at ein enkelt tilsett vart utsett for seksuell trakassering (individnivå) auka dersom personen ofte drakk i jobbsamanheng, dersom personen drakk seg full på slike samankomstar, eller dersom personen var ung eller kvinne.
På bransjenivå auka risikoen dersom bransjen hadde ein høgare del eldre tilsette, ein høgare del kvinner, eller oftare hadde tilsette som drakk seg fulle på arbeidsrelaterte arrangement.
– Data i denne studien er observasjonelle. Så trass i den dokumenterte samanhengen mellom dei ulike risikofaktorane og førekomsten av seksuell trakassering, kan ein ikkje fastslå at desse risikofaktorane er direkte årsaker til den auka sjansane for å bli seksuelt trakassert, seier Lund.
Alkoholbruk byr på problem, men kan også verdsetjast av tilsette
– Alkoholbruk reduserer hemningar og er knytt til ei rekkje problemåtferder. Særleg senkar alkoholbruk terskelen for å kontakte andre, og forståinga av om andre ønskjer kontakt, seier Lund.
Ifølgje forskaren kan arbeidsrelatert drikking leie til verbal trakassering og vald. Arbeidsplassars hierarkiske strukturar kan vere med på å leggje til rette for det. Like fullt verdset mange tilsette drikking i arbeidssamanheng fordi det styrkjer sosiale band. Alkoholbruk på arbeidsplassen er dermed eit komplekst tema som kan påverke tilsette på mange måtar.
Fann ingen MeToo-effekt
I 2017 gjekk MeToo-kampanjen viralt på Twitter og vart ei internasjonal rørsle. MeToo var ein bevisstgjeringskampanje mot seksuelt misbruk, seksuell trakassering og valdtektskultur. Det vart hevda at alkoholbruk i arbeidssamanheng spelte ei viktig rolle i fleire tilfelle av seksuell trakassering.
– MeToo-kampanjen ser ikkje ut til å ha hatt ein stor effekt på førekomsten av alkoholrelatert seksuell trakassering i norsk arbeidsliv. I studien vår fann vi at andelen trakassering var den same både før og etter 2017, seier Lund.
Sjølv om MeToo sette fokus på seksuell trakassering, har problemet vore anerkjent som eit samfunns- og rettsleg fenomen sidan 1970-talet. Definisjonen av seksuell trakassering varierer mellom land og har endra seg over tid. I Noreg er den juridiske definisjonen på seksuell trakassering uønskt seksuell merksemd som mottakaren oppfattar som problematisk. Inkluderinga av eit subjektivt element, altså tolkinga til offera, finst i dei fleste definisjonar. Dette gjer det utfordrande å måle førekomsten av problemet, spesielt over tid, eller på tvers av kulturar.
Kan ikkje garantere representativitet
Sjølv om mange tilsette frå ulike bransjar deltok i denne studien, kan nasjonal representativitet for arbeidsstyrken ikkje vere garantert. I tillegg inneber sjølvrapporterte data ein risiko for underrapportering, spesielt når det gjeld seksuell trakassering. Rapporteringa kan påverkast av stigma, kulturelle faktorar og kjønnsforholda på individuelle arbeidsplassar.
Vidare kan personar som drikk mykje vere underrepresentert. Sidan risikoen for å oppleve seksuell trakassering var høgare blant personar som ofte drakk seg full i arbeidsrelaterte situasjonar, bør resultata sannsynlegvis forståast som konservative estimat for seksuell trakassering på norske arbeidsplassar.
FHI har hatt Helsedirektoratet som samarbeidspartnar og finansieringskjelde i denne studien.
Referanse
Lund I, Moan IS, Halkjelsvik T. Alcohol-related sexual harassment in the workplace: A between and within industry analysis. Drug Alcohol Rev. 2023. https://doi.org/10.1111/dar.13736
